Atlantyda dla synagogi

       Dzięki poczynaniom uczestników akcji, „światło ujrzały” między innymi stare żydowskie cmentarze w Narewce, Narwii i Nowym Berezowie. Wspólnie z władzami samorządowymi zostaną one wkrótce ogrodzone parkanem z kamieni i zabezpieczone przed dalszym niszczeniem. Zabytkowe nekropolie uporządkowano w porozumieniu z Komisją Rabiniczną ds. Cmentarzy w Biurze Rabina Schudricha, która czuwała nad przestrzeganiem rygorystycznych zasad zachowania na cmentarzu. Przedstawiciele Warszawskiej Gminy Żydowskiej wspólnie z Arturem Cyrukiem, wychowawcą hajnowskiego Aresztu Śledczego, prywatnie fascynatą kultury judaizmu, spowodowali, że 31 października do Narewki przyjadą z Izraela potomkowie narewkowskich Żydów. Blisko 40 osób po raz pierwszy zobaczy groby swoich dawnych przodków i zajmie się ich pielęgnowaniem. Izraelska wycieczka być może zwiedzi starą synagogę w Orli.

     - Może to będzie szansa na uratowanie tego pięknego zabytku – mówi Artur Cyruk – Wielokrotnie były podejmowane próby wyremontowania synagogi. Z informacji, które przekazał mi Jan Jagielski z Żydowskiego Instytutu Historycznego, już kilkakrotnie przekazywane były pieniądze na jej remont. Jaka była ich wielkość oraz losy nie wiadomo, bo było to dawno.
     Osiemnastowieczna synagoga w Orli, często w przeszłości określana jako ”Wielka” z racji znaczenia i faktycznych gabarytów, niszczeje w zastraszającym tempie. Starania gminnych władz o remont, nie znajdują w ich ocenie odzwierciedlenia w zainteresowaniu obiektem najbliższej gminy żydowskiej.

      - Zaczęliśmy rozmowy z gminą żydowską pięć lat temu - informuje Irena Odzijewicz, sekretarz Urzędu Gminy Orla – ale pomimo kilku wizyt jej przedstawicieli, nic z nich nie wynikło. Pieniądze przekazane przez Jana Jagielskiego z Fundacji Wiecznej Pamięci zostały wydane na oszklenie okien i wykonanie kostki na drodze dojazdowej. Dwie ostatnie wizyty były wyłącznie w sprawie roszczeń o przejęcie majątku. Na początku października tego roku przedstawiciel Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich, który gościł w Orli, starał się jedynie odzyskać zapłatę za teren dojazdowy do synagogi, który utwardziliśmy i wykorzystujemy jako gminną ulicę. Nie było mowy o dalszych jej losach i remoncie, którego wymaga natychmiast.

    - Nie ma tak pięknego i zabytkowego obiektu nawet w dalszej okolicy. Jego odnowienie stanowi niebagatelną kwotę, której żadna gmina nie jest w stanie zabezpieczyć – mówi Artur Cyruk – Jednak z moich informacji zdobytych podczas prowadzenia „Akcji Atlantyda” wynika, że szansa na pozyskanie funduszy istnieje. W swoich działaniach, licząc na współprace z władzami Orli, będę czynił starania, aby nagłośnić ten problem. Być może nawiązanie współpracy z Albertem Stankowskim, szefem Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego lub samych Naczelnym Rabinem Polski Michaelem Schudrichem przyczyni się do uratowania zabytku.

 Jolanta Zachaj