Został on sztucznie utworzony na rzece Perebel na początku lat 30. i służył do przechowywania oraz konserwacji drewna. Dziś stanowi pamiątkę po dawnej rabunkowej gospodarce prowadzonej w puszczy.

       Nazwa wsi pochodzi jednak nie od przemysłowych basenów, lecz niebezpiecznych bagien, w których niejednokrotnie topiło się wypasane niegdyś na śródleśnych łąkach bydło. Intensywna eksploatacja Puszczy Białowieskiej, z której pozyskiwano ponad 200 tys. m3 rocznie drewna sprawiła, że przybywali tu licznie i osiedlali się robotnicy z terenu całej Polski. Powstawało wówczas wiele leśnych osad, na które składały się w pośpiechu budowane trociniarki, szałasy i ziemianki. Nazwą Topiło określano wówczas kilka wsi, które razem stanowiły prawdziwe centrum puszczańskiego życia. Osady o nazwie Czternasty, Perebel, Gdańsk i Majdan, w którym leśni hutnicy otrzymywali żelazo z rudy darniowej, tętniły niegdyś życiem i stawały się specyficznymi koloniami robotniczymi.

Pozostałości po hutnikach we wsi Majdan

      Sztuczne zbiorniki wodne przez wiele lat były nieocenionym magazynem drewna. Z systemami składnic zwanych bindugami oraz legarami stanowiły główny punkt składu surowca i miejsce spotkań leśnych osadników. Funkcjonująca w Topile karczma „Ostatni Grosz”, jedyne miejsce rozrywki, była też często miejscem wydania ostatniego grosza z i tak niskiego zarobku drwala. Zakaz budowy domów o trwałych fundamentach, jaki obowiązywał na terenie puszczy, zmuszał robotników do bytowania w bardzo prymitywnych i złych warunkach. Często wielodzietne rodziny mieszkały w jamach w ziemi. Leśne osady przez szereg lat przechodziły różne historie. Zarówno okupanci, jak i firmy zarządzające gospodarką leśną w okresie międzywojennym nie starały się dbać o warunki bytowe rzesz robotników. Liczne strajki powodowały pozbywanie się niezadowolonych i pozyskiwanie kolejnych nowych pracowników. Osady pustoszały wskutek wielkiej ilości chorób i zgonów, a gospodarczy kryzys wkrótce prawie zupełnie zahamował rozwój przemysłu drzewnego.

Stare zabudowania w Majdanie

       Po II wojnie światowej zbiorniki wodne w Topile stały się własnością Hajnowskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Drzewnego i jeszcze przez kilkanaście lat spełniały swoją rolę. Kiedy znacząco rozwinął się transport, straciły rację bytu i w latach 60. zaprzestano ich stosowania. Niektóre z zamieszkałych wsi zostało zupełnie opuszczonych. Ludność pozostała bardzo nielicznie jedynie w Topile, Czternastym i Majdanie. Obecnie mieszkają tu głównie emeryci związani kiedyś z pracą w lesie.
     - Teren z uwagi na malowniczość i unikalność zmienił swoje przeznaczenie – mówi Grzegorz Bielecki, nadleśniczy Nadleśnictwa Hajnówka – Kiedy w 1994 roku powstał Leśny Kompleks Promocyjny, reaktywowana została kolejka wąskotorowa i Topiło stało się jej przystankiem. Wokół zbiorników powstały miejsca rekreacji. Odbywają się tu ogniska i plenerowe spotkania. Baseny stały się też ulubionym terenem wędkarzy. Funkcjonuje tu również pensjonat, przebudowany z pomieszczeń dawnego nadleśnictwa. Niestety wśród mieszkańców tych urokliwych wsi, pomimo posiadania na własność posesji w unikalnym miejscu puszczy, nie jest popularna działalność agroturystyczna. To wielka szkoda.

Jolanta Zachaj

We wsi Czternasty znajduje się miejsce spoczynku walczących w Puszczy Białowieskiej żołnierzy AK

Turystyczna kolejka wąskotorowa w Topile

Urząd Miasta Hajnówka  17-200 Hajnówka ul. Zina 1
tel. 0 prefix 85 6822180, 6826444