WWF Polska w ramach mikroprojektu „Puszcza dla rowerów - zrównoważona turystyka w transgranicznym regionie Puszczy Białowieskiej” był w ciągu ostatnich kilku miesięcy organizatorem szeregu szkoleń skierowanych do dorosłych oraz do młodych mieszkańców regionu. Mając na uwadze wielki wpływ, jaki będzie miało przyszłe pokolenie na spuściznę przyrodniczą i kulturową, hajnowskiej młodzieży zostały zaprezentowane nieznane lub mało znane zagadnienia związane z regionem Podlasia.
    Przeszkolono ponadto pracowników terenowych BPN w zakresie ochrony gatunków ptaków i owadów oraz ośrodka doradztwa rolniczego w zakresie programów rolnośrodowiskowych w świetle Natury 2000. Odbył się cykl zajęć terenowych w Parku Pałacowym w Białowieży i obszarze ochrony ścisłej BPN,  które były pomocne uczestnikom w praktycznym poznaniu typowych biotopów występowania omówionych gatunków ptaków jak również nauce ich rozpoznawania zarówno po wyglądzie jak i po śpiewie.

Podczas prelekcji o rysiach

    Wykład i szkolenie na tematy owadów przeprowadził prof. Jerzy Gutowski z Instytutu Badania Leśnictwa w Białowieży. Podczas zajęć z przedstawionej listy kilkudziesięciu gatunków owadów, udało się odszukać zaledwie, a może aż kilka! Choć ta grupa organizmów jest tak licznie rezprezentowana w Puszczy (rozpoznano dotychczas ok. 10 000 gatunków) jest jednak bardzo słabo poznana, zaś duża jej różnorodność oraz skryty tryb życia wielu owadów (np.: chrąszczy) sprawia dodatkowe trudności w praktycznym rozpoznawaniu w terenie. Zainteresowani programami rolnośrodowiskowymi mogli uczestniczyć w szkoleniu na temat ich wdrażania oraz doświadczeń WWF w  promocji obszaru N2000 „Dolina Biebrzy”. Podczas części terenowej na przykładzie łąk przyrodniczo cennych w regionie Puszczy Białowieskiej uczestnicy szkolenia poznali w ramach programów rolno-środowiskowych możliwości ich ochrony.
    W edycji dla szkół w szkoleniach wzięło udział blisko 60 osób: uczniów i nauczycieli II Liceum z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego oraz Liceum Ogólnokształcącego im. M.Curie-Skłodowskiej  w Hajnówce.

Podczas wykładu prowadzonego przez Alinę Plis, nauczycielkę biologii LO z DNJB

Zapomniany cmentarz żydowski w Orli, to jedna z nielicznych pamiątek
po dawnych mieszkańcach Podlasia

Grzyby - problemy ochrony

    Z uwagi na to, że zagadnieniem szczególnie niedocenianym w ochronie przyrody w Polsce jest zanikanie i zmniejszanie zasięgów wielu gatunków grzybów, były one pierwszym tematem szkolenia młodzieży. Anna Kujawa ze Stacji Badawczej Zakładu Badań Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN, która prowadziła prelekcję, podkreślała niski stan wiedzy społecznej zarówno o potrzebie ochrony grzybów, jak też wielką rolę tych organizmów w naturze.
      Głównym czynnikiem oddziałującym negatywnie na grzyby jest zanikanie całych ekosystemów (np. torfowisk) lub drastyczne ograniczenie ich powierzchni oraz zmiany wprowadzane w nich przez człowieka. Do ważnych czynników oddziałujących na grzyby należy też zanieczyszczenie środowiska. Kontrowersyjne, ale często wskazywane jako czynnik negatywny są masowe grzybobrania, w wyniku, których następuje zbiór owocników wybranych gatunków i niszczenie grzybni. Skuteczną ochronę grzybów trudno jest prowadzić z uwagi na to, że stan wiedzy w Polsce o zagrożeniu poszczególnych gatunków jest niewystarczający. Wynika to przede wszystkim zarówno ze specyfiki samych grzybów (badania prowadzi się przede wszystkim na podstawie obserwacji krótkotrwałych owocników), jak i z małej liczby specjalistów zajmujących się badaniami grzybów wielkoowocnikowych. Brak jest też spójnego systemu zbierania danych o stanowiskach poszczególnych gatunków. To sprawia, że wiedza o możliwościach przystosowawczych poszczególnych gatunków do zmian w środowisku jest fragmentaryczna.
      Uczestnicząca w wykładzie młodzież dowiedziała się, iż Puszcza Białowieska należy do jednego z najcenniejszych w Polsce i w skali całej Europy, miejsc ostojowych dla wielu grzybów, ponieważ stwierdzono w niej ponad 1300 gatunków.  Szkolenie zakończyła wycieczka do rezerwatu ścisłego, podczas której jego uczestnicy dzięki instruktażowi Anny Kujawy poznali wiele wybranych i ciekawych rodzajów grzybów.

	Rezerwat ścisły zwiedzałam po raz pierwszy i dopiero tam zwróciłam uwagę, że grzyby są tak różnorodne. Mają przeróżne zapachy, kształty, a nawet się poruszają. Agnieszka Owcarz kl I LO zDNJB
	Ochrona i znaczenie grzybów jest niedoceniane przez ludzi. To bardzo ciekawe rośliny i warto je poznać. Anna Romaniuk kl I LO zDNJB

Rysie – leśne koty

Szkolenie na temat rysi jako mało znanych drapieżników było kolejnym dotyczącym wartości przyrodniczych Puszczy Białowieskiej. Wykład prowadził znany specjalista tego gatunku dr Krzysztof Szmidt, pracownik Zakładu Badania Ssaków PAN. Podczas prelekcji przedstawione zostały wiadomości nie tylko dotyczące tego gatunku i jego ochrony, ale też ogólna charakterystyka ssaków drapieżnych w Puszczy Białowieskiej w świetle Natura 2000.
   Uczestnicy szkolenia dowiedzieli się, że ryś eurazjatycki jest jednym z najszerzej rozmieszczonych kotów na świecie. Jednak w Polsce jego zasięg jest ograniczony tylko do największych kompleksów leśnych wschodniej i południowo-wschodniej Polski. Jest drapieżnikiem żyjącym samotnie, co oznacza, że samice wychowują potomstwo bez udziału samca. Duże wymagania przestrzenne powodują, że w całej Puszczy Białowieskiej (Polska i Białoruska część) może bytować nie więcej niż 40-60 rysi. Tak niewielka populacja nie mogłaby istnieć samodzielnie w przypadku odizolowania Puszczy od innych obszarów zamieszkałych przez te koty. Biologia rysia jest ściśle związana ze środowiskiem leśnym. W lesie rysie preferują miejsca charakteryzujące się dużą różnorodnością – obecnością powalonych drzew, zarośli, gęstych młodników, śródleśnych polan. Dlatego lasy przekształcone przez człowieka (np. monokultury sosnowe) nie zapewniają właściwych warunków bytowania tym kotom.
    Spadająca wciąż liczba rysi wskazuje, że dotychczasowe sposoby jego ochrony były mało skuteczne i powinny zostać podjęte inne działania zmierzające głównie do ochrony siedlisk leśnych i połączenie ich w jeden system przy pomocy korytarzy ekologicznych. Według Krzysztofa Szmidta ważną rolę w zachowaniu tego gatunku stanowi  ponadto przywracanie naturalnej struktury lasów, a także dbałość o dostępność pokarmu dla dużych drapieżników.
     Występowanie wilka, rysia czy niedźwiedzia na jakimś obszarze uprawnia do zgłoszenia danego obszaru do włączenia go do europejskiej listy obszarów chronionych Natura 2000. Puszcza Białowieska została umieszczona na liście obszarów chronionych Natura 2000 z dwóch dyrektyw – Dyrektywy Siedliskowej i Dyrektywy Ptasiej.

	Bardzo mało mówi się o rysiach żyjących w Puszczy Białowieskiej. Z zainteresowaniem wysłuchaliśmy wykładu na temat leśnych kotów. Szkoda, że jest coraz mniej tych zwierząt. Mam nadzieję, że uda się je skutecznie ochronić i zwiększyć ich występowanie. Monika Troc kl II LO zDNJB
	Minuta ciszy w rezerwacie ścisłym to wysłuchanie prawdziwego koncertu przyrody: szum drzew, traw, odgłosy ptaków i zwierząt są jak wielka zgrana orkiestra. Ewa Moroz kl II LO zDNJB

Dziedzictwo kulturowe– znane i nieznane

       Cykl spotkań, których tematami przewodnimi była przyroda, zamknęło szkolenie o jej wpływie na ludność i kulturę w unikalnym regionie Puszczy Białowieskiej. Prowadziła go Ewa Moroz – Keczyńska, etnolog z pracowni naukowej Białowieskiego Parku Narodowego.
      Młodzież wzięła udział w wykładzie ilustrowanym licznymi zdjęciami, które ukazywały relacje pomiędzy naturą i kulturą oraz wyjeździe studyjno – praktycznym mającym na celu poznanie w terenie omówionych elementów. Dziedzictwo kulturowe regionu Puszczy Białowieskiej zostało ukształtowane głownie przez tradycje historyczne pogranicza oraz różnorodność współcześnie występujących tu zjawisk. Na obecny obraz regionu miały wpływ decyzje polityczne i gospodarcze podejmowane w ciągu najnowszych dziejów. Doprowadziło to w konsekwencji do współistnienia na tym terenie dwóch odmiennych cywilizacji: wschodniej i zachodniej, dając niezwykłe bogactwo reprezentowane współcześnie min. przez elementy kultury materialnej takiej jak np. zabytki archeologiczne, architektura i rękodzieło oraz duchowej np. zwyczaje związane z życiem rodzinnym i obyczaje religijne towarzyszące obrzędowości prawosławnej i katolickiej.
    Bogactwo regionu Puszczy Białowieskiej nie zawsze jest wystarczająco znane jego mieszkańcom, a co za tym idzie nie zawsze jest to dobro wysoko cenione. Trasa odbytej przez młodzież wycieczki umożliwiła obejrzenie najciekawszych zjawisk kulturowych występujących w regionie. Kolejno odwiedzane miejsca dawnych osad strażników leśnych, stare cmentarze, świątynie i wiejska zabudowa pozwoliły uzmysłowić młodym ludziom, jak ważne jest znaczenie spuścizny terenu dla współczesnego rozwoju tych miejsc.
    - Założeniem całego przedsięwzięcia jest przekazanie jak największej wiedzy na temat wartości przyrodniczych i kulturowych, tego, co znacie i czego jeszcze nie znacie – powiedziała do młodzieży Ewa Moroz – Keczyńska – Bo ważne jest nie tylko kim jesteście i skąd pochodzicie, ale również dokąd zmierzacie. Od waszej świadomości i wiedzy zależy, co pozostawicie po sobie jako kolejne pokolenie.

	Wykład i wycieczka po historycznych wsiach Podlasia była wędrówką przez wieki. Poznaliśmy genezę wielu nazw i zdobyliśmy unikalne wiadomości na temat ich przeszłości. Irmina Leoniuk kl II LO zDNJB
	Wielu z nas po raz pierwszy usłyszało wiadomości na temat okolicznych wsi. Mają one bardzo długą i ciekawą historię. Katarzyna Bańkowska kl II LO zDNJB

Jolanta Zachaj
Na podstawie tekstów WWF Polska

    WWF Polska jest realizatorem mikroprojektu „Puszcza dla rowerów- zrównoważona turystyka w transgranicznym regionie Puszczy Białowieskiej” pod patronatem Euroregionu Puszcza Białowieska, współfinansowanym ze środków Interreg i budżetu Państwa.

Podczas wycieczki po regionie, młodzież poznawała bogatą historię podlaskich wsi

Uczniowie z hajnowskich liceów na szkoleniach.

Projekt współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Sąsiedztwa Polska-Białoruś-Ukraina INTERREG IIIA/Tacis CBC 2004-2006 oraz ze środków budżetu państwa pod patronatem Euroregionu Puszcza Białowieska.

Urząd Miasta Hajnówka  17-200 Hajnówka ul. Zina 1
tel. 0 prefix 85 6822180, 6826444