Dzisiejsze tereny Ziemi Hajnowskiej były w tym okresie pod zaborem rosyjskim, administracyjnie należały do Guberni Grodzieńskiej, a siedzibą powiatu był Bielsk Podlaski. Po upadku Powstania Styczniowego w 1864 roku władze rosyjskie zlikwidowały istniejące dotychczas tzw. Królestwo Kongresowe, zmieniając jego nazwę na Prywiślański Kraj, a tereny Guberni Grodzieńskiej włączając pod jurysdykcję rosyjską.
    Gubernia Grodzieńska była mocno opóźniona gospodarczo i cywilizacyjnie – wprawdzie w miastach i większych osadach istniały zakłady rękodzielnicze (manufaktury), ale wytwarzały wyroby tylko na potrzeby rynku lokalnego. Produkowano w nich sukno z owczej wełny na odzież i wyprawiano zwierzęce skóry na obuwie i uprząż. Właścicielami zakładów byli wyłącznie Żydzi, oraz Niemcy z Prus Wschodnich. Taki kierunek produkcji uwarunkowany był m. in. niską jakością gleb, przydatnych przede wszystkim na pastwiska. W ilości proporcjonalnej do miejscowych potrzeb rozwinięte było rzemiosło w takich zawodach jak: cieśla, stolarz, kowal, zdun, kołodziej. W tym czasie w Europie zachodniej i centralnej odbywała się rewolucja przemysłowa – w następstwie wynalezienia i zastosowania w praktyce maszyny parowej nastąpił znaczący wzrost wydajności pracy, a budowa kolei wpłynęła na zwiększenie międzynarodowego handlu.
    Ożywienie gospodarcze na terenie Guberni Grodzieńskiej nastąpiło w drugiej połowie XIX wieku, a spowodowane zostało budową linii kolejowych. Pierwsza dwupasmowa linia kolejowa łącząca Warszawę z Petersburgiem przez Białystok i Grodno została oddana do użytku w roku 1862, następna, jednopasmowa, została wybudowana w latach 70. z Brześcia do Grajewa przez Białystok. Kolejną linię kolejową z Bielska Podlaskiego do Białowieży wybudowano w latach 1895 – 1896, a w latach 1906 – 1908 wybudowano linię z Siedlec do Lidy. W takiej sytuacji na skrzyżowaniu tych linii powstała węzłowa stacja Hajnówka.
    Rozbudowa infrastruktury kolejowej spowodowała rozwój zakładów przemysłowych, głównie w okolicach Białegostoku i Grodna. Produkcja włókiennicza i skórzana była sprzedawana przede wszystkim na rynek rosyjski. Mieszkańcy Guberni Grodzieńskiej w 75% żyli na wsi i zajmowali się uprawą ziemi i hodowlą zwierząt. W końcu XIX w. zaczęły powstawać szkoły podstawowe, przede wszystkim w większych wsiach parafialnych; uczono w nich czytania, pisania, rachunków i religii. Opieki zdrowotnej nie było. Ludność wiejska mieszkała w bardzo ubogich, drewnianych budynkach krytych słomą; często w tym samym budynku przebywały zwierzęta gospodarskie. Ziemia otrzymana przez chłopów po uwłaszczeniu w roku 1864 była uprawiana metodą trójpolówki, tzn. że 1/3 posiadanego areału pozostawiano przez rok jako ugór (paranina). Takie postępowanie miało przywrócić glebie żyzność, nagromadzić zapas wody, oraz ograniczyć zachwaszczenie. Chłopi otrzymali ziemię w układzie szachownicy; były to wąskie zagony położone w kilku miejscach, koniecznie odgrodzone od sąsiada miedzą.
   Jakość gleby na obszarze dzisiejszej Ziemi Hajnowskiej pozwalała na uprawę takich roślin jak: żyto, owies, jęczmień, gryka, groch i proso, len, konopie, a na lepszej jakości glebie również pszenicy. Z roślin okopowych sadzono ziemniaki, buraki pastewne i brukiew. Wydajność zbóż była niewielka, przykładowo z jednego hektara otrzymywano ok. 6 – 8 kwintali żyta. Jako nawóz stosowano wyłącznie obornik. Z warzyw uprawiano kapustę, buraki czerwone, ogórki, cebulę i czosnek. Do prac gospodarczych używano koni i wołów, hodowano również bydło, świnie, owce i domowe ptactwo. Pastwiska dla zwierząt były wspólne dla całej wsi (serwituty) i nie płacono od nich podatku gruntowego. Owce i świnie wypasano też na ugorach. Ziarna zbóż mielono w żarnach, chociaż były już młyny wodne i wiatraki.

Przedwojenna Hajnówka w rysunkach artysty Tadeusza Bołoza
 

   Do powszedniego użytku wypiekano chleb razowy z mąki żytniej, chleb biały, pszenny, tylko na święta. Owies przeznaczano na paszę w postaci ziarna i zmielonej osypki. Słomę cięto na sieczkę i z domieszką ziarna używano jako paszy. Z jęczmienia, gryki i prosa wytwarzano kasze, z lnu płótno na odzież i bieliznę, a z konopi liny i sznury na niezbędny w gospodarstwie sprzęt. Taki rodzaj gospodarki rolnej można uznać za naturalny i samowystarczalny – tylko sól i cukier sprowadzano z innych guberni. Narzędzia do uprawy ziemi wykonywano głównie z drewna; wozy były drewniane, z drewnianymi osiami i kołami, tylko obręcze na kołach były metalowe. Orkę wykonywano drewnianą sochą, częściowo okutą żelazem, drewniane były też brony z zębami z dębowego drewna. Pierwsze żelazne pługi i brony pojawiły się przed I wojną światową , importowane z Niemiec. Praca na roli była wyjątkowo czasochłonna i ciężka. Zboża ścinano sierpami lub kosami, młócono cepami, ziemniaki kopano ręcznie, co bardzo wydłużało okres żniw i wykopek.. Długość życia ludzi na wsi wynosiła 50 – 60 lat. (cdn)

Włodzimierz Poskrobko